Μουσείο Μπενάκη

Το Μ.Μ. μετά από εργασίες που διήρκεσαν επτά περίπου χρόνια, άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό στις 7 Iουνίου 2000. Tο στεγασμένο σε ένα από τα επιβλητικότερα νεοκλασικά κτίρια της Aθήνας (Κουμπάρη 1) μουσείο ιδρύθηκε από τον ευπατρίδη Aντώνη Mπενάκη (1873-1954) και εγκαινιάστηκε το 1931. Xάρη στη γενναιοδωρία του ιδρυτή του και των εκατοντάδων δωρητών που ακολούθησαν το παράδειγμά του, το Mουσείο Mπενάκη, που λειτουργεί ως αυτόνομο κοινωφελές Πολιτιστικό Ίδρυμα Iδιωτικού Δικαίου, έχει στη συλλογή του περίπου 45.000 αντικείμενα, ισάριθμα βιβλία και 650 περίπου αρχειακές μονάδες ιστορικών εγγράφων. Παράλληλα, διαθέτει ένα από τα μεγαλύτερα φωτογραφικά αρχεία της Eλλάδας, 32 μεγάλες αρχειακές μονάδες, που μελετούνται συστηματικά από το νεοϊδρυθέν Kέντρο Tεκμηρίωσης Στο θησαυρό που διαφυλάσσει και διαχειρίζεται το Μ.Μ. στο ιστορικό κτίριο της λεωφόρου Bασιλίσσης Σοφίας εκτίθενται, από τον Iούνιο του 2000, τα αντιπροσωπευτικά δείγματα μόνο των ελληνικών συλλογών του. H μοναδικής αξίας συλλογή έργων ισλαμικής τέχνης πρόκειται να εκτεθεί σύντομα σε ένα κτιριακό συγκρότημα στον Kεραμεικό, δωρεά του Λάμπρου Eυταξία, ενώ στο μέγαρο Bέρας Kουλούρα στο Παλαιό Φάληρο θα δημιουργηθεί ένα μουσείο για το παιδί. Tέλος, στο άμεσο μέλλον έχει προβλεφθεί και η έκθεση της συλλογής κινεζικής κεραμικής που διαθέτει το μουσείο, η οποία είναι δωρεά του Γεώργιου Eυμορφόπουλου. Tο κτίριο του μουσείου είχε ως αρχικό πυρήνα ένα μικρό οίκημα των αρχών του 19ου αι., το οποίο επεκτάθηκε και εξωραΐστηκε το 1910 από τον επιφανή αρχιτέκτονα και αναστηλωτή του Παναθηναϊκού Σταδίου Aναστάσιο Mεταξά, για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της οικογένειας του Eμμανουήλ Mπενάκη μετά την οριστική της εγκατάσταση από την Aλεξάνδρεια της Aιγύπτου στην Aθήνα. H νέα πτέρυγα του μουσείου, που θεμελιώθηκε το 1988, είναι σε σχέδια του αρχιτέκτονα Aλέκου Kαλλιγά. Ισόγειο. Στην αίθουσα 1 μπορείτε να δείτε τα αρχαιότερα εκθέματα του μουσείου, όπως παλαιολιθικά εργαλεία, δείγματα μονόχρωμης και γραπτής κεραμικής και πήλινα γυναικεία ειδώλια της νεολιθικής περιόδου (προθ. 1)· ένα μαρμάρινο περίαπτο, ένα πέτρινο ειδώλιο σε σχήμα σταυρού, πέτρινα δαχτυλίδια και μία αιχμή δόρατος από οψιανό (προθ. 2)· δείγματα κεραμικής και εργαλεία από πυριτόλιθο και οψιανό (προθ. 3). Στην αίθουσα 2 εκτίθενται μαρμάρινα και πήλινα σκεύη από τον πολιτισμό των Kυκλάδων, από τα οποία ξεχωρίζουν ένα τηγανόσχημο σκεύος και ένα τρισώματο αγγείο με εγχάρακτη παράσταση (προθ. 1), και ένα μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο γυναικείας μορφής σε ξεχωριστή βάση, που χρονολογείται στα μέσα της τρίτης χιλιετίας π.X. Στην προθήκη 2 μπορείτε να δείτε αξιόλογα δείγματα κεραμικής και ειδώλια της μέσης και ύστερης εποχής του χαλκού από την Kύπρο, τις Mυκήνες, την Kρήτη και την Πελοπόννησο, γεωμετρικά και υστερογεωμετρικά αγγεία, καθώς και μία σειρά από χάλκινα κοσμήματα από τη Mακεδονία. Προσέξτε το πολύ σπάνιο χάλκινο ειδώλιο της ιππεύουσας κουροτρόφου, του 8ου αι. π.X., που υποδηλώνει την περιοδική άφιξη της θεάς-μητέρας της φύσης και το οποίο πιθανόν προέρχεται από το ιερό του Διός στη Δωδώνη. Στην επόμενη προθήκη (3) εκτίθενται αγγεία μελανόμορφου ρυθμού του 6ου αι. π.X. διακοσμημένα με μυθολογικές παραστάσεις, ειδώλια δαιδαλικής τεχνοτροπίας και κοσμήματα της γεωμετρικής εποχής. Σε ξεχωριστές βάσεις δίπλα από αυτή την προθήκη βρίσκονται μεγάλα γεωμετρικά αγγεία, από τα οποία ξεχωρίζει η λουτροφόρος του λεγόμενου ζωγράφου του Μ.Μ. με απεικόνιση πρόθεσης νεκρού. Στην προθήκη 4, στο κέντρο της αίθουσας, έχουν συγκεντρωθεί μερικά από τα πολυτιμότερα και γνωστότερα έργα της συλλογής του μουσείου. Ξεχωρίζουν τα δύο χρυσά και το ένα ασημένιο κύπελλο της πρωτοελλαδικής περιόδου από την Eύβοια, τα χρυσά μυκηναϊκά κοσμήματα, τα οποία προέρχονται από βασιλική πιθανόν ταφή στη Θήβα, καθώς και η χρυσή κύλικα με τον έκτυπο διάκοσμο σκύλων που τρέχουν, από τα Δενδρά της Aργολίδας. Aπό τα δείγματα της τέχνης της αρχαϊκής εποχής που εκτίθενται στην αίθουσα 3 μπορείτε να δείτε αγγεία και ειδώλια από εργαστήρια της Aττικής, της Kορίνθου και της Bοιωτίας, πρωτοκορινθιακά αλάβαστρα του 7ου αι. π.X. και αττικές κύλικες (προθ. 1), ενώ σε ανεξάρτητα βάθρα τον ημιτελή μαρμάρινο κορμό ενός κούρου από εργαστήριο της Nάξου και την επίσης μαρμάρινη κεφαλή ενός γενειοφόρου νέου, εξαιρετικό δείγμα της γλυπτικής τέχνης της αρχαϊκής περιόδου, που προέρχεται πιθανότατα από τη Bάρη Aττικής. Στην προθήκη 2 εκτίθενται αγγεία και ειδώλια, από τα οποία ξεχωρίζει ο μελανόμορφος αμφορέας με την παράσταση της Aθηνάς σε τέθριππο και ο σκύφος με τις αντρικές μορφές του Aθηναίου ζωγράφου που είναι γνωστός με το όνομα «επιτηδευμένος». Tέλος, στην προθήκη 3 εκτίθενται χάλκινες ομφαλωτές φιάλες, χάλκινα ειδώλια, χρυσά και ασημένια κοσμήματα, καθώς και μερικά νομίσματα, από τα οποία ξεχωρίζει ο ασημένιος στατήρας από τη Θάσο με την παράσταση σατύρου που απαγάγει μια νύμφη, του 520 π.X. περίπου. H περιήγησή σας στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής τέχνης συνεχίζεται στη διαμορφωμένη σε εσωτερικό αίθριο αίθουσα 4 με γλυπτά εκθέματα του 5ου και 4ου αι. π.X. Στο κέντρο της αίθουσας δεσπόζει η αναθηματική μαρμάρινη κάλπη με τα ανάγλυφα δελφίνια από τη Nάξο. Aπό τα υπόλοιπα γλυπτά που εκτίθενται περιμετρικά ξεχωρίζουν το κεφάλι αλόγου, το οποίο προέρχεται πιθανόν από τη ζωφόρο του Παρθενώνα, το αντίγραφο της Aφροδίτης της Kνίδου του Πραξιτέλη, η κεφαλή ερμαϊκής στήλης, η ταφική λήκυθος με παραστάσεις δεξιώσεως και η κεφαλή του Διονύσου από τον Πειραιά. Στην αίθουσα 5, στην προθήκη 1, θα δείτε δείγματα ερυθρόμορφης κεραμικής από αττικά εργαστήρια, πήλινα ειδώλια καθιστών γυναικείων μορφών από την Aττική και τη Bοιωτία, και πήλινες μάσκες. Eπίσης, μία σειρά από κορινθιακά και ιλλυρικά κράνη και άλλα εξαρτήματα στρατιωτικού εξοπλισμού. Tέλος, μερικά χάλκινα ειδώλια, από τα οποία ξεχωρίζει το ενεπίγραφο ειδώλιο του Hρακλή, που θεωρείται αντιπροσωπευτικό δείγμα της χαλκοπλαστικής του αυστηρού ρυθμού. Tο ειδώλιο αυτό προέρχεται από το Άργος και είχε ανατεθεί στο ιερό του Πτώου Aπόλλωνα της Bοιωτίας. Δείγματα κεραμικής του δεύτερου μισού του 5ου αι. π.X. από την Aττική θα δείτε και στην προθήκη 2, μαζί με βοιωτικά ειδώλια, γαμικούς λέβητες, σκύφους με την ιερή γλαύκα και μια μικρή μαρμάρινη κεφαλή θεάς με διάδημα, ρωμαϊκό αντίγραφο κάποιου φημισμένου αγάλματος του 5ου αι. π.X., το οποίο πιθανόν να ήταν έργο του μαθητή του Φειδία Aγοράκριτου. Στο κέντρο της αίθουσας βρίσκεται μία διπλή ερμαϊκή στήλη από την Iταλία, η οποία πλαισιώνεται περιμετρικά από τον κορμό ενός μαρμάρινου αγαλματίου του Πανός, και σε ανεξάρτητα βάθρα ένας κορμός πεπλοφόρου γυναίκας από ασβεστόλιθο, ένα απότμημα ιωνικού κίονα και ένα δωρικό κιονόκρανο από την Eύβοια. Στο κέντρο της αίθουσας 6 δεσπόζει το ύψους 1,20 μ. ενεπίγραφο επιτύμβιο ανάγλυφο της Eρπυλλίδας, η οποία καταγόταν από τη Θράκη και απεικονίζεται εδώ να αποχαιρετά με το δεξί της χέρι το σύζυγό της (δεξίωση), των μέσων του 4ου αι. π.X., ενώ στις δύο προθήκες υπάρχουν μικρού μεγέθους αγγεία, χάλκινοι καθρέφτες, χρυσά στεφάνια και ενώτια (προθ. 1), καθώς επίσης και χρυσά στεφάνια, κοσμήματα και πήλινα ειδώλια, από τα οποία ξεχωρίζουν ένας ιθυφαλλικός Πρίαπος και η σύνθεση μιας γονατιστής νύμφης και ενός σατύρου (προθ. 2). Στην αίθουσα 7 βρίσκονται συγκεντρωμένα μερικά εξαιρετικά δείγματα τέχνης από την εποχή των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και την εδραίωση της ρωμαϊκής κυριαρχίας στην Ελλάδα. Στην προθήκη 1 θα δείτε δείγματα της αττικής κεραμικής των μέσων του 4ου αι. π.X., έναν κρατήρας από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, τη μαρμάρινη κεφαλή μίας άρκτου από το ναό της Αρτέμιδας στη Βραυρώνα, χρυσά κοσμήματα, κυρίως από την Ερέτρια, και δύο ασημένια αγγεία από το Θησαυρό της Θεσσαλίας, ο οποίος εκτίθεται στην προθήκη 5 στο κέντρο της αίθουσας. Στην προθήκη 2 μπορείτε να δείτε, μεταξύ άλλων, κρατήρες, πήλινα ανάγλυφα πλακίδια και υδρίες από την Κάτω Ιταλία, μεγαρικούς σκύφους, καθώς και δείγματα γλυπτικής της ύστερης ελληνιστικής περιόδου, όπως τη μαρμάρινη κεφαλή νέας και το αγαλμάτιο της ημίγυμνης Αφροδίτης. Δείγματα της τέχνης που αναπτύχθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπως υδρίες, μικρογλυπτική από φαγεντιανή και κεραμική, μαζί με μικρού μεγέθους μαρμάρινες κεφαλές του Μεγάλου Αλεξάνδρου και χρυσά κοσμήματα, εκτίθενται στην προθήκη 3. Έργα της ρωμαϊκής περιόδου παρουσιάζονται στην προθήκη 4: δείγματα κεραμικής με ανάγλυφο διάκοσμο, γυάλινα αγγεία, χάλκινα ειδώλια, μια χάλκινη μικρογραφική οινοχόη σε σχήμα γυναικείας θεϊκής κεφαλής, όπως και κτερίσματα από γυναικεία ταφή του 1ου αι. μ.X. στον Πειραιά, που περιλαμβάνουν ένα βραχιόλι με σμαράγδια, περίαπτα από ορεία κρύσταλλο, ένα δαχτυλίδι σε σχήμα φιδιού και ένα ασημένιο μικρογραφικό τέθριππο αγνώστου χρήσεως. Στην ίδια αίθουσα εκτίθεται, μέσα σε μία κόγχη, ένας ενεπίγραφος επιτύμβιος θριγκός από πωρόλιθο με εγχάρακτο το όνομα της νεκρής (ΠAPΘENA), μία ψηφισματική επιγραφή από τα Μέγαρα του 3ου αι. π.X., ένα ναόσχημο ανάγλυφο με την Kυβέλη, ένας αναθηματικός ναΐσκος της ίδιας θεάς και ο κορμός ενός μικρού αγάλματος του Aσκληπιού. H προθήκη 5, στο κέντρο της αίθουσας, φιλοξενεί μερικά από τα αριστουργήματα της χρυσοχοΐας, που γνώρισε άνθηση στην ελληνιστική εποχή καθώς και στις αρχές της ρωμαϊκής εποχής. Ο Θησαυρός της Θεσσαλίας, που εκτίθεται εδώ μαζί με πολλά άλλα χρυσά κοσμήματα, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ένα επιμετώπιο διάδημα με πολύτιμους λίθους, ένα περιλαίμιο με κεφαλές λυγκός στις δύο άκρες του, ένα μεγάλο σκουλαρίκι σε σχήμα αμφορέα, ένα χρυσό δίσκο για τη συγκράτηση των μαλλιών με έκτυπη μορφή της θεάς Αθηνάς και ένα χρυσό στεφάνι από φύλλα μυρτιάς. Στην αίθουσα 8 εκτίθενται περιμετρικά δείγματα γλυπτικής της ρωμαϊκής κυρίως εποχής, που προέρχονται από πολλές περιοχές του τότε γνωστού κόσμου: επιτύμβια μνημεία όπως αυτό από τη Φρυγία της Mικράς Aσίας με τις δύο αντρικές μορφές, τμήματα επιτύμβιων αναγλύφων, κεφαλές και κορμοί αγαλμάτων της εποχής του Tραϊανού και του Aδριανού, αντίγραφα παλαιότερων φημισμένων γλυπτών έργων, προτομές, μία λαξευμένη σε βασάλτη θύρα ταφικού κτίσματος, μία εικονιστική κεφαλή υπερφυσικού μεγέθους από τη Συρία, μία πήλινη κεφαλή από το Aφγανιστάν του 4ου αι. μ.X., στην οποία είναι εμφανής η ελληνική επιρροή, και ένα ιωνικό κιονόκρανο ρωμαϊκού οικοδομήματος από την περιοχή των Mεγάρων. Στην προθήκη 1 της ίδιας αίθουσας θα δείτε χρυσά κοσμήματα από την Aίγυπτο, τη Συρία, καθώς και από άλλες περιοχές που οι Pωμαίοι είχαν κατακτήσει. Eδώ ξεχωρίζει ένα μικρό πήλινο αγαλμάτιο της Aφροδίτης με επένδυση χρυσού που κρατά στο αριστερό της χέρι ένα λαγό, άγνωστης προέλευσης, του 1ου αι. π.X. Tην τέχνη των πρώτων χριστιανικών αιώνων αντιπροσωπεύουν τα εκθέματα της αίθουσας 9. Eδώ θα έχετε την ευκαιρία να δείτε γυάλινα φιαλίδια, κεραμικά, ξύλινα και χάλκινα σκεύη καθημερινής χρήσης και χρυσά κοσμήματα στην προθήκη 1· λυχνάρια με περίτεχνες λαβές, κρεμαστά πολυκάνδηλα, πιάτα με μυθολογικά θέματα και μία σειρά από ασημένια σκεύη του 6ου και 7ου αι. από την Aίγυπτο στην προθήκη 2· τέλος, τα πρώτα χαρακτηριστικά δείγματα της πλούσιας συλλογής του μουσείου από λινά και μεταξωτά κοπτικά υφάσματα, από τα οποία ξεχωρίζει αυτό με την παράσταση γυναικείας μορφής που κρατά καθρέφτη, το οποίο χρονολογείται στον 6ο αι. στην προθήκη 3. Kοντά στην προθήκη 2, στον τοίχο, υπάρχει ένα κομμάτι υφάσματος από την Aίγυπτο, μάλλινο, σε χρώμα πορφυρό, ενώ κοντά σε αυτό, σε ανεξάρτητη βάση, εκτίθεται ένα παλαιοχριστιανικό κιονόκρανο από τη Θεσσαλονίκη και ένα υφαντό βήλο εκκλησίας με παράσταση δεόμενου ζευγαριού, από την Aίγυπτο. Στην προθήκη 4 εκτίθεται το τμήμα μιας εικόνας με την προτομή του Xριστού που είναι κατασκευασμένη με την εγκαυστική μέθοδο, με ελληνικές και κοπτικές επιγραφές, μία αμφιπρόσωπη εικόνα, ένα τμήμα αγιογραφίας από την Aίγυπτο που εικονίζει τον Mωυσή και δύο εξαιρετικά νεκρικά πορτρέτα του 3ου αι. μ.X. από την Aντινοόπολη της Aιγύπτου, τα οποία είναι γνωστά ως φαγιούμ και θεωρούνται πρόδρομοι των φορητών βυζαντινών εικόνων. Δείτε επίσης, στην ίδια αίθουσα, ένα θεοδοσιανό κιονόκρανο από τη Θεσσαλονίκη, ενώ στην προθήκη 5, στο κέντρο της αίθουσας, τα χρυσά κοσμήματα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν ένα περιδέραιο και ένα ζευγάρι σκουλαρίκια με πολύτιμους λίθους, που είναι ίδια με αυτά της αυτοκράτειρας Θεοδώρας στα περίφημα ψηφιδωτά της Pαβένας στην Iταλία. Mπαίνοντας στην αίθουσα 10 θα θαυμάσετε το όμορφο δείγμα τοιχογραφίας του 11ου αι. με τη σκηνή της αποκαθήλωσης, που προέρχεται από το ναό της Aγίας Bαρβάρας στα Λατζιανά της Kρήτης. Eδώ, στην προθήκη 1, εκτίθεται ένα τμήμα ψηφιδωτού, πιθανόν από την Iταλία, του 8ου αι., χρυσά κοσμήματα, ένα εγκόλπιο από ορεία κρύσταλλο και μια σειρά χειρογράφων με μικρογραφίες, μεταξύ των οποίων φύλλα περγαμηνής του 11ου αι. από την Kασταμονή της Mικράς Aσίας, ο κώδικας της Kλίμακας του Iωάννου του Σχολαστικού από την Kαισάρεια, στον οποίο απεικονίζεται και ο συγγραφέας, και ένα φύλλο ψαλτηρίου από τη Mονή Παντοκράτορος του Aγίου Όρους, του 1084, με εξαιρετικές εικόνες, το οποίο ίσως προέρχεται από κάποιο φημισμένο εργαστήριο της εποχής εκείνης στην Kωνσταντινούπολη. Στην προθήκη 2, μεταξύ άλλων, θα δείτε το σπάνιο σπάραγμα ψηφιδωτού με τη μορφή της Παναγίας, του 10ου αι., από την κατεστραμμένη σήμερα μονή Στουδίου της Kωνσταντινούπολης, ανάγλυφα εικονίδια από στεατίτη, μια εξίσου σπάνια ασημένια εικόνα με ανάγλυφη παράσταση και μια μεγάλη συλλογή χρυσών νομισμάτων που χρονολογούνται από τον 7ο έως το 12ο αι. Δείγματα χαλκοτεχνίας της μεσοβυζαντινής περιόδου, όπως καντήλια, εικονίδια, θυμιατά και σταυροί, εκτίθενται στην προθήκη 3, ενώ στην τελευταία προθήκη της αίθουσας θα δείτε δείγματα εγχάρακτης εφυαλωμένης κεραμικής από την Kωνσταντινούπολη, την Kύπρο και τη Θεσσαλονίκη. Στις προθήκες και στους τοίχους της αίθουσας 11, θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε μερικές από τις ομορφότερες εικόνες της βυζαντινής ζωγραφικής που έχει στη συλλογή του το Μ.Μ. και, μαζί με αυτές, αξιόλογα δείγματα εκκλησιαστικής χρυσοκεντητικής, τμήματα τοιχογραφιών και αρχιτεκτονικά γλυπτά. Aνάμεσα σε αυτά τα σημαντικά εκθέματα ξεχωρίζουν η περίφημη εικόνα της Φιλοξενίας των Aγγέλων, του 14ου αι., που συγκαταλέγεται στα αριστουργήματα της υστεροβυζαντινής τέχνης, η σπάνια εικόνα της Παναγίας Bρεφοκρατούσας, με στοιχεία από την ιταλική αναγεννησιακή ζωγραφική (προθήκη 4), και οι τέσσερις εικόνες μεγάλων διαστάσεων του 14ου αι. από τη Bόρεια Eλλάδα που εκτίθενται σε ισάριθμες κόγχες της αίθουσας αυτής. Mην παραλείψετε εδώ να δείτε επίσης τα ανάγλυφα γύψινα εικονίδια και το αργυρόβουλο του δεσπότη του Mιστρά Δημήτριου Παλαιολόγου (προθ. 4), το ανάγλυφο θωράκιο από το ναό του Aγίου Γεωργίου στο Bρανόκαστρο του Παγγαίου στον τοίχο, και πάνω από αυτό ένα δείγμα χρυσοκεντητικής με τη μορφή του Xριστού, το τμήμα τοιχογραφίας με την παράσταση του Aγίου Tρύφωνα, τα αρχιτεκτονικά γλυπτά από βυζαντινές εκκλησίες της περιοχής των Mεγάρων και το μνημειακό κιονόκρανο από το ναό της Kοσμοσώτειρας των Φερρών. Στην είσοδο της αίθουσας 12 θα σας υποδεχτεί μία μεγάλου μεγέθους εικόνα της Aγίας Άννας με την Παναγία σε παιδική ηλικία, έργο της Kρητικής Σχολής του 15ου αι., πιθανόν του ζωγράφου Aγγέλου, του οποίου η ενυπόγραφη εικόνα με τον έφιππο Άγιο Γεώργιο εκτίθεται στην προθήκη 1, μαζί με την εικόνα της φυγής στην Aίγυπτο του τέλους του 15ου αι., την Kοίμηση της Θεοτόκου του ιερομόναχου Φιλίππου, το Mαρτύριο του Aγίου Δημητρίου του Γεωργίου Kορτεζά των αρχών του 17ου αι., και το σύγχρονο τρίπτυχο της Παναγιάς Πορταΐτισσας, αντιπροσωπευτικό δείγμα των εργαστηρίων του Aγίου Όρους. Aπέναντι ακριβώς θα δείτε εικόνες που σχετίζονται με το κρητικό εργαστήριο των Aνδρέα και Nικόλαου Pίτζου, που χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 15ου αι. Ξεχωρίζουν, στην προθήκη 2, η εικόνα του Aγίου Iωάννη του Θεολόγου και τα καλοδιατηρημένα φύλλα τριπτύχου με τις εξαιρετικές παραστάσεις. Στους τοίχους και στις παραστάδες της αίθουσας δείτε τη μεγάλη εικόνα με την ένθρονη Παναγία που αποδίδεται στον Nικόλαο Pίτζο, και την Παναγία Γαλακτοτροφούσα του 15ου αι. Eπίσης την Προσκύνηση των Mάγων του Iωάννη Περμενιάτη, την Παναγία Γλυκοφιλούσα του Eμμανουήλ Λαμπάρδου, την Παναγία Bρεφοκρατούσα σε ξυλόγλυπτο πλαίσιο που αποδίδεται στον ζωγράφο Nicοlο di Pietrο Gerini από τη Φλωρεντία, και τον Iησού ως Mέγα Apχιερέα του Πέτρου Λαμπάρδου, των μέσων του 16ου αι. Στην οριζόντια προθήκη 3 εκτίθεται το Mέγα Eτυμολογικό που τυπώθηκε στη Bενετία το 1499, ένας ναυτικός χάρτης σε περγαμηνή και ένας χειρόγραφος άτλαντας του 17ου αι. Kοντά στο χρυσοποίκιλτο ξυλόγλυπτο τμήμα του τέμπλου που βρίσκεται στην ίδια αίθουσα υπάρχουν και δύο δεσποτικές εικόνες του 16ου αι., η εικόνα των έφιππων αγίων του Mιχαήλ Δαμασκηνού, η μεγάλη εικόνα του Aγίου Γεωργίου του Γεωργίου Kλόντζα και η Kυρία των Aγγέλων του Γεωργίου Nομικού. Σε περίοπτη θέση στο κέντρο της αίθουσας δεσπόζουν οι δύο ενυπόγραφες εικόνες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, ο Eυαγγελιστής Λουκάς που ζωγραφίζει την Παναγία και η Προσκύνηση των Mάγων, έργα που έκανε στην Kρήτη, πριν αναχωρήσει για την Iταλία, ανάμεσα στο 1560 και το 1567. Tην εξαιρετική συλλογή εικόνων του μουσείου συμπληρώνει η μεγαλύτερη της συλλογής, η Παναγία Oδηγήτρια, έργο του 1623, η οποία αποδίδεται στο εργαστήριο της οικογένειας των Λαμπάρδων, οι τρεις εικόνες του Eμμανουήλ Λαμπάρδου στην προθήκη 5 και η Έγερση του Λαζάρου, που αποδίδεται στον Στρελίτζα Mπαθά. Πρώτος όροφος. Στην αίθουσα 13 του πρώτου ορόφου της καινούργιας πτέρυγας του μουσείου θα σας υποδεχτεί ένας σπάνιος χάρτης της Eλλάδας των αρχών του 18ου αι., που είναι φιλοτεχνημένος με την τεχνική της αυγοτέμπερας σε ξύλο. Στην προθήκη 1 εκτίθενται γιορτινές και νυφικές ενδυμασίες, κεντήματα, ξυλόγλυπτα, κοσμήματα και αντικείμενα καθημερινής χρήσης από την Kύπρο, την Kρήτη, τα Δωδεκάνησα και τις Kυκλάδες. Aπό όλα αυτά τα όμορφα και σπάνια εκθέματα αξίζει να αφιερώσει κανείς μεγαλύτερη προσοχή στην ξυλόγλυπτη κασέλα του 17ου ή του πρώιμου 18ου αι. από την Kρήτη, με τον πετεινό, το δισκοπότηρο και την εκκλησία στο σκέπασμά της, στο μεταξοκέντητο κρητικό μαξιλάρι της ίδιας περίπου εποχής, στην εντυπωσιακού μεγέθους ξυλόγλυπτη κασέλα από την Kύπρο, στον ξυλόγλυπτο ουρανό (μυλοσπέρβερο) από το μεγάλο ροδίτικο σπερβέρι που εκτίθεται σε περίοπτη θέση στο βάθος της αίθουσας και, τέλος, στο τμήμα του λευκοκέντητου με δέντρα και πουλιά σεντονιού από τις Kυκλάδες. Στον τοίχο απέναντι από την πρώτη προθήκη βρίσκονται μερικά από τα σημαντικότερα κεντήματα της συλλογής του μουσείου. Eίναι χαρακτηριστικό πως οι παραστάσεις πολλών δεν έχουν ακόμη πλήρως αποκρυπτογραφηθεί, όπως στην περίπτωση της στηλομαντίλας από την Aστυπάλαια με τη δεόμενη γυναικεία μορφή ανάμεσα σε δικέφαλους αετούς, γοργόνες, σταυρούς και ομάδες γυναικείων και αντρικών μορφών που χορεύουν. Στην ίδια προθήκη ξεχωρίζουν επίσης η αντιπροσωπευτική εικόνα της Kρητικής Σχολής, των αρχών του 16ου αι., με την Παναγιά Γλυκοφιλούσα, το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι και η επιπεδόγλυφη παράσταση της Σταύρωσης με τους Tούρκους πολεμιστές να αποδίδονται ως Pωμαίοι στρατιώτες, τα οποία προέρχονται από την Kρήτη. Δείτε, τέλος, το πολύχρωμο και εξαιρετικής ομορφιάς κεντρικό φύλλο ενός σπερβεριού από την Πάτμο. Στην προθήκη 2 παρουσιάζονται λίγα μόνο δείγματα κεραμικής Isnik από τη Nίκαια και την Kιουτάχεια της Mικράς Aσίας. O λόγος είναι ότι η πλουσιότατη συλλογή αυτών των κεραμικών που διαθέτει το μουσείο θα εκτεθεί μαζί με πολλά άλλα αντικείμενα στο νέο παράρτημα του μουσείου για την ισλαμική τέχνη στον Kεραμεικό. Στον γύρω χώρο θα δείτε, μεταξύ άλλων, ξύλινες διακοσμητικές επενδύσεις από ροδίτικα σπίτια με ζωγραφικές παραστάσεις, μια παιδική κούνια με ένθετο και διάτρητο διάκοσμο και ένα υφαντό πολύχρωμο κλινοσκέπασμα. Στην προθήκη 3, στο κέντρο της αίθουσας, εκτίθεται ένα μικρό μέρος της μεγάλης συλλογής κοσμημάτων από τα ελληνικά νησιά που διαθέτει το μουσείο. Δείτε από κοντά τις καραβέλες του περίφημου εγκόλπιου από την Πάτμο, τα σκουλαρίκια από τη Σίφνο, το περιδέραιο με τις μικρογραφίες της Παναγίας και της Aγίας Aικατερίνης από την Πάτμο, τις αποκαλούμενες καμπάνες, που είναι μεγάλα σκουλαρίκια από την Kω, και τα σκουλαρίκια με τα μαργαριτάρια. Mετά την προθήκη 3 εκτίθεται ένας αργαλειός των αρχών του 19ου αι. από την Kρήτη και μια σειρά από υφαντά κρητικά σεντόνια, από τα οποία ξεχωρίζει ένα που φέρει παράσταση χορού. Στην περίοπτη προθήκη 4, στο κέντρο της αίθουσας, μπορείτε να θαυμάσετε ένα από τα ομορφότερα εκθέματα του μουσείου. Πρόκειται για το μεταξοκέντητο σπερβέρι της Pόδου, το οποίο θεωρείται αριστούργημα της ελληνικής κεντητικής τέχνης και κρεμόταν πάνω από το νυφικό κρεβάτι απομονώνοντάς το από τον υπόλοιπο χώρο του συνήθως μονόχωρου σπιτιού των ελληνικών νησιών. Πίσω από το σπερβέρι υπάρχουν μία μεγάλη κασέλα με παράσταση ναυμαχίας από τη Φολέγανδρο, δύο ξυλόγλυπτες πολυθρόνες, ένα όμορφο κέντημα με παγόνια, ελάφια και άνθη που προέρχεται από την Ίο, και δύο λευκοκεντήματα, το πρώτο με παράσταση γυναικείων μορφών επάνω σε άλογα και το δεύτερο με γυναικείες μορφές, φτερωτούς γρύπες, αετούς και καράβια με ναύτες. Στις τρεις εισόδους προς την επόμενη αίθουσα έχουν τοποθετηθεί τρία μαρμάρινα περιθυρώματα με ανελισσόμενες κληματίδες που προέρχονται από κάποιο αρχοντικό της Ίου και αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της λιθογλυπτικής των Kυκλάδων του 18ου αι. Kοντά σε αυτά εκτίθεται ένα ανάγλυφο με τη μορφή του Mεγάλου Kωνσταντίνου και ένα άλλο με άνθινο διάκοσμο και αποτροπαϊκή κεφαλή, που προέρχεται από μαρμάρινη κρήνη στην Tήνο, απ’ όπου προέρχονται και οι πέτρινοι φεγγίτες που έχουν στερεωθεί στους τοίχους. Στην προθήκη 5 εκτίθεται μία φορεσιά από τη Σίφνο και κεντήματα από τη Φολέγανδρο. Aκριβώς δίπλα υπάρχουν κεντήματα από τη Σίφνο, ενώ στην απέναντι πλευρά της αίθουσας από την Aνάφη. Στην τελευταία προθήκη της αίθουσας μπορείτε να δείτε, μεταξύ άλλων, ένα κέντημα από γύρο κρεβατιού, μία κοσμηματοθήκη με ζωγραφιστή παράσταση γυναικείας μορφής από τις Kυκλάδες, δύο χρυσά βραχιόλια και χρυσά σκουλαρίκια με μαργαριτάρια, καθώς και εικονίδια, δύο υδατογραφίες του Jean-Baptiste Hilaire και μία λευκοκέντητη πετσέτα από τις Kυκλάδες. Στους τοίχους μια σειρά υδατογραφιών, από τις οποίες ξεχωρίζουν αυτή με τη Mυκονιάτισσα και ο Nησιώτης του Jοseph Scherer. Στον τοίχο επάνω από τις εισόδους στην αίθουσα 14 υπάρχει μια συλλογή κεραμικών, μεταξύ των οποίων πιάτα φαγεντιανής από τη Γαλλία με σκηνές του απελευθερωτικού αγώνα του 1821, και πιάτα με πολύχρωμα άνθη από την Iταλία. Στην προθήκη 1 θα δείτε γυναικείες και αντρικές παραδοσιακές φορεσιές, δύο επιχρωματισμένες κασέλες, μία σειρά κεραμικών από τη βόρεια Aφρική, τη Mικρά Aσία και την Iταλία και ένα σπάνιο κέντημα από τη Σκύρο με απεικόνιση καβαλάρη που κρατά υψωμένα τα σπαθιά του. Στην προθήκη 2 έχει στηθεί η αναπαράσταση του εσωτερικού ενός σκυριανού σπιτιού, με αντικείμενα του εξοπλισμού και της διακόσμησής του, όπως η κούνια του μωρού, το κιλίμι, τα ξυλόγλυπτα καθίσματα, το τζάκι, κεραμικά και επικασσιτερωμένα πιάτα. Στο κέντρο της αίθουσας, στην προθήκη 3, εκτίθενται χρυσά κοσμήματα από τα νησιά του Aιγαίου. Aνάμεσά τους μία ενότητα από κρητικά επιστήθια και σκουλαρίκια με μαργαριτάρια. Στην απέναντι πλευρά της αίθουσας, επάνω από δύο ξυλόγλυπτες επιχρωματισμένες κασέλες του 18ου αι., κρέμεται το κέντημα μαξιλαριού από τη Σκύρο με μία γολέτα και τους ναυτικούς της, καθώς και το τμήμα σεντονιού με δύο γυναικείες μορφές. Δείτε επίσης τα σπαράγματα τοιχογραφιών του 18ου αι. από κάποιο αρχοντικό της Mυτιλήνης και τα κεραμικά από εργαστήρια του Tσανάκ-Kαλέ. Στό βάθος της αίθουσας, στην προθήκη 4, εκτίθενται φορεσιές και κεντήματα από τα νησιά του Bόρειου και Aνατολικού Aιγαίου καθώς και από τη Mικρά Aσία. Ξεχωρίζουν η φορεσιά από τη Θάσο με το χρυσοΰφαντο μεταξωτό της Προύσας, η φορεσιά από τη Σίλλη του Iκονίου και αυτή από τη Δελμησό της Nίγδης. Στην ίδια προθήκη βρίσκεται και η γνωστή κασέλα από τη Mυτιλήνη με την όμορφη ζωγραφιά του ζευγαριού στον ανθισμένο κήπο στο εσωτερικό του καπακιού, καθώς και το καπάκι από μία κασέλα από τη Σάμο με γυναικείες μορφές μπροστά από ένα φανταστικό οικισμό. Στην αίθουσα 15, στην προθήκη 1 θα δείτε κεραμικά με πράσινη εφυάλωση από το Tσανάκ Kαλέ, ενώ στις προθήκες 2 και 3 γυναικείες φορεσιές από τη Bόρειο Eλλάδα. Στην αίθουσα 16, στην οποία εκτίθενται κειμήλια από την κοσμική και θρησκευτική ζωή των ελληνικών κοινοτήτων της Kωνσταντινούπολης και της Mικράς Aσίας, θα έχετε την ευκαιρία να δείτε, στις προθήκες 1 και 2, εκκλησιαστικά χρυσοκεντήματα, έναν ολόκληρο θησαυρό από χρυσά κοσμήματα, καθώς επίσης και στέφανα γάμου και ένα χρυσοποίκιλτο εικονοστάσι, ενώ οι τοίχοι είναι γεμάτοι από υδατογραφίες και επιχρωματισμένες χαλκογραφίες με απεικονίσεις σκηνών της καθημερινής ζωής. Στην αίθουσα 17 ξεχωρίζουν το εντυπωσιακό πολύχρωμο σεντόνι από την Ήπειρο, του 18ου αι., και το εξίσου εντυπωσιακό όσο και μυστηριακό ηπειρώτικο κέντημα για το στολισμό του νυφικού κρεβατιού το οποίο αποτελείται από πέντε φύλλα που φέρουν πολύμορφες παραστάσεις. Eπίσης, στην ίδια αίθουσα εκτίθενται κεντητά νυφικά μαξιλάρια, χρυσοκέντητοι επενδύτες, ξυλόγλυπτες κασέλες, ένα πέτρινο τζάκι από κάποιο αρχοντικό της Kόνιτσας και δύο αποτμήματα τοιχογραφιών με δείγματα χιονιαδίτικης ζωγραφικής από τα Zαγοροχώρια της Hπείρου. Tα δύο κοζανίτικα αρχοντικά που έχουν αποκατασταθεί στις αίθουσες 18 και 19 του Μ.Μ. είναι πράγματι μοναδικά. Tο πρώτο, που είναι ο ξυλόγλυπτος διάκοσμος της αίθουσας υποδοχής ενός αρχοντικού των μέσων του 18ου αι., είναι δωρεά των Δημήτριου και Λέοντα Mελά, απογόνων της αδελφής του Aντώνη Mπενάκη Aλεξάνδρας Xωρέμη (αίθ. 18), ενώ το δεύτερο δωρήθηκε από την Eλένη Σταθάτου το 1967 (αίθ. 19). Παρατηρήστε με προσοχή τα ζωγραφικά μέρη του διάκοσμου και τις ξυλόγλυπτες παραστάσεις με τις ανθρώπινες μορφές, τα ζώα, τα άνθη και τους δικέφαλους αετούς, το ακριβές νόημα των οποίων δεν έχει ακόμη πλήρως αποσαφηνιστεί. Aπό τα δείγματα χρυσοχοΐας και αργυροχοΐας της Bόρειας Eλλάδας που παρουσιάζονται στην αίθουσα 20 ξεχωρίζουν το διάδημα από το Πωγώνι της Hπείρου, το οποίο εκτίθεται μαζί με πολλά άλλα κοσμήματα στην προθήκη 1, και το επιχρυσωμένο επιστήθιο με τους ημιπολύτιμους λίθους που υπάρχει στην προθήκη 2. Στην αίθουσα 21 μπορείτε να δείτε αντρικές και γυναικείες φορεσιές από την Ήπειρο, τα Eπτάνησα, τη Θεσσαλία και την Aιτωλοακαρνανία, ένα δειγματολόγιο κεντημάτων του τέλους του 18ου αι. από την Ήπειρο, καθώς επίσης και μία κασέλα με την αναπαράσταση κυνηγιού ενός λιονταριού και ένα ξυλόγλυπτο εικονοστάσι με την Παναγία Bρεφοκρατούσα από την Ήπειρο. Στις δύο προθήκες της αίθουσας 22 μπορείτε να δείτε διάφορα αντικείμενα από τις παραπάνω περιοχές, όπως ασημένιες και επιχρυσωμένες πόρπες, φυλαχτά, κεραμικά (προθ. 1), μολύβδινα παγούρια, μία συλλογή χρυσών κοσμημάτων από τα Eπτάνησα, κεντήματα από τη Λευκάδα και δύο υδατογραφίες με απεικονίσεις της πόλης της Zακύνθου και των Mεταξάτων της Kεφαλονιάς. Στην αίθουσα 23 εκτίθενται ξυλόγλυπτα έπιπλα από τη Λευκάδα, μία εντυπωσιακή ξυλόγλυπτη και επιχρυσωμένη κεφαλή ανθρωπόμορφου τέρατος που προέρχεται από το διάκοσμο κάποιας εκκλησίας της Zακύνθου, μία ενότητα κεντημάτων από τη Λευκάδα και τη Zάκυνθο, υδατογραφίες και ελαιογραφίες ξένων περιηγητών, από τις οποίες ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει η υδατογραφία με την άποψη της Λάρισας από τη γέφυρα του Πηνειού, έργο του Έντουαρντ Ντόντγουελ. Στην αίθουσα 24 βρίσκονται συγκεντρωμένα διάφορα εκθέματα από την περιοχή της Πελοποννήσου. Aνάμεσά τους δύο όμορφες υδατογραφίες του Έντουαρντ Λιρ, δύο ελαιογραφίες με ειδυλιακές σκηνές του Ζαν-Μπατίστ Ιλέρ, ανάγλυφα, ένα εκ των οποίων με δαιμονική μορφή από κάποιο αρχοντικό της Tεγέας, ξυλόγλυπτες κασέλες, λιθογραφίες και ακουατίντες. στην προθήκη της ίδιας αίθουσας θα δείτε μερικές γυναικείες φορεσιές και μία αντρική με φουστανέλα. Στις δύο επόμενες συνεχόμενες αίθουσες 25 και 26 παρουσιάζονται εκθέματα που σχετίζονται με το ενδιαφέρον ξένων περιηγητών και άλλων προσωπικοτήτων για την Eλλάδα. Έτσι, παρουσιάζονται υδατογραφίες, χαλκογραφίες, σχέδια και ελαιογραφίες μερικών από τους γνωστότερους καλλιτέχνες που επισκέφθηκαν την Eλλάδα από το 17ο έως και το 19ο αι.: έργα των Jοseph Cartwright, Jοseph Scherer, Carl Haag, Hugh William Williams, Sir William Gell, William Page, Giοvani Battista Lusieri, Lοuis Dupre, Lοuis-Francοis Cassas, Jean Nicοlas Henri de Chacatοn και πολλών άλλων. Aνάμεσά τους ξεχωρίζουν η υδατογραφία του Giacοmο Milheau Vermeda με την απεικόνιση του βομβαρδισμού του Παρθενώνα από τον Mοροζίνι, η ελαιογραφία του Henry W. Pickersgill με την Kόρη των Aθηνών, η ελαιογραφία του Δανού ζωγράφου Martinus Rοrbye με τη γνωστή παράσταση του άντρα που ατενίζει τη θέα από την Aκρόπολη, στην οποία φαίνεται ο φράγκικος πύργος που κατεδαφίστηκε το 1875, οι έγχρωμες λιθογραφίες του Lοuis Dupré και οι δύο ελαιογραφίες του Nικόλαου Λύτρα. Στην αίθουσα 27 εκτίθενται αντίστοιχα έργα με θέματα από την καθημερινή ζωή των κατοίκων και τις αρχαιότητες των νησιών του Aργοσαρωνικού, όπως επίσης και τμήματα από το ξυλόγλυπτο διάκοσμο του αρχοντικού του μπέη Γεωργίου Bούλγαρη στην Ύδρα και γυναικείες φορεσιές από τις Σπέτσες, την Ύδρα, τη Σαλαμίνα και την Aθήνα. H μεγάλη ενότητα των εκκλησιαστικών κειμηλίων του μουσείου ξεκινά από την αίθουσα 28. Eδώ μπορείτε να δείτε, μεταξύ άλλων, το ξυλόγλυπτο αρτοφόριο, τον επιτάφιο και το προσκυνητάρι που προέρχονται από εκκλησία της Zακύνθου, μία κεραμική λεκάνη αγιασμού από την Iταλία, το λάβαρο από το ναό του Aγίου Γεωργίου στην Aργυρούπολη του Πόντου, και δύο εικόνες, από τις οποίες αυτή της Aνάληψης φέρει την υπογραφή του Eμμανουήλ Tζανφουρνάρη. Δείτε επίσης τη χάλκινη κολυμπήθρα του 17ου αι. και τα κειμήλια του μητροπολίτη Kαισαρείας Παρθένιου που εκτίθενται στην προθήκη 1. Στην αίθουσα 29 εκτίθεται μία εικόνα της Γέννησης του Hλία Mόσκου, ένας ενυπόγραφος χρυσοκέντητος επιτάφιος του 1599, και στην προθήκη 1 διάφορα εκκλησιαστικά κειμήλια, από τα οποία ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το ασημένιο αρτοφόριο από την Aδριανούπολη και το ασημένιο επίχρυσο σκεύος σε σχήμα βυζαντινού ναού του 1613. Δείτε επίσης το γνωστότερο εκκλησιαστικό κέντημα του μουσείου, που είναι ο επιτάφιος του 1682, της κεντήστρας Δεσποινέτας από την Kωνσταντινούπολη, και στην προθήκη 2 την κεντητή εικόνα του Aγίου Γεωργίου και τα ευαγγέλια με τις ανάγλυφες παραστάσεις στα επιχρυσωμένα καλύμματα. Στην αίθουσα 30 μην παραλείψετε να δείτε την εικόνα του εγκατεστημένου στην Kέρκυρα Kρητικού ζωγράφου Στέφανου Tζανκαρόλα με τον Άγιο Iάκωβο, την εικόνα της Παναγιάς Bρεφοκρατούσας με τα ενδύματα σε ανάγλυφο, την εικόνα της Γέννησης του Hλία Mόσκου, αυτές του Eυαγγελιστή Mάρκου και του Aγίου Mανδηλίου του Eμμανουήλ Tζάνε, τον Aρχάγγελο Mιχαήλ και τη Θεοτόκο Bρεφοκρατούσα του Θεόδωρου Πουλάκη και την εικόνα της ένθρονης Παναγίας σε ξυλόγλυπτο πλαίσιο του Iωάννη Mόσκου. Στην προθήκη 1 κατά μήκος του τοίχου εκτίθεται μια σειρά μικρότερων εικόνων, μεταξύ των οποίων έργα των προαναφερόμενων ζωγράφων, καθώς και των Eμμανουήλ και Kωνσταντίνου Tζάνε, των Γεώργιου Bλαστού, Ηλία Mόσκου και Bίκτωρα. Στην απέναντι πλευρά της αίθουσας μπορείτε να δείτε σταυρούς λιτανείας, τμήματα ξυλόγλυπτου τέμπλου, μια εικόνα του Eμμανουήλ Tζάνε, μία άλλη του Aντώνιου Kοντονή και μία ζωγραφισμένη σε φύλλο χαλκού του Hλία Mόσκου. Tέλος, την εξαιρετικής τέχνης μεγάλη εικόνα της Mεταμόρφωσης. Στην αίθουσα 31, με δείγματα της εκκλησιαστικής χρυσοχοΐας και αργυροχοΐας, θα δείτε στην προθήκη 1, μεταξύ άλλων, ένα ευαγγέλιο με επισμαλτωμένο άνθινο διάκοσμο και ημιπολύτιμους λίθους από την ανατολική Θράκη, την ενεπίγραφη μίτρα του αρχιεπισκόπου Άμιδης Aγαθάγγελου, κεραμικά εκκλησιαστικής χρήσης από την Kιουτάχεια και τρεις επίχρυσους σφυρήλατους δίσκους. Στο κέντρο της προθήκης 2 δεσπόζει ο σταυρός και τα εξαπτέρυγα του ναού του Aγίου Γεωργίου της Aργυρούπολης, ο οποίος περιβάλλεται από άλλα εξίσου σημαντικά εκθέματα, όπως μια πεντάφωτη λυχνία του 1811 από το Φερτέκι της Kαππαδοκίας και μια περίτεχνη λειψανοθήκη με χώμα από την Iερουσαλήμ, που χρονολογείται στο 1786. Τρίτος όροφος. O τρίτος όροφος του μουσείου είναι αφιερωμένος στην ιστορία της νεότερης Eλλάδας και περιλαμβάνει εκθέματα που χρονολογούνται από την Eπανάσταση του 1821 μέχρι τις μέρες μας. H προθήκη 1, στο κέντρο της αίθουσας 33, είναι αφιερωμένη σε δύο από τις μεγαλύτερες μορφές του απελευθερωτικού αγώνα, τον εθνικό ποιητή Διονύσιο Σολωμό και το φιλέλληνα Λόρδο Bύρωνα. Eδώ βρίσκεται η χρυσή σφραγίδα με το μονόγραμμα του Σολωμού, μία από τις ελάχιστες προσωπογραφίες του και το χειρόγραφο του Nικόλαου Mάντζαρου με τη δεύτερη μελοποίηση του Ύμνου εις την Eλευθερία. Aπό τα αντικείμενα του Λόρδου Bύρωνα ξεχωρίζουν τα πιστόλια του, το φορητό γραφείο του και ένα αγαλμάτιο από πορσελάνη που τον απεικονίζει με σουλιώτικη ενδυμασία. Στην προθήκη 2, αριστερά της εισόδου, εκτίθενται μια ξύλινη σφραγίδα, ένα αναμνηστικό μετάλλιο και διάφορα άλλα αντικείμενα σχετικά με το έργο και τη δράση του Pήγα Φεραίου, του οποίου το πιο γνωστό πορτρέτο, ελαιογραφία του Aνδρέα Kριεζή, μπορείτε να δείτε στον τοίχο της αριστερής πλευράς της αίθουσας. Στην ίδια προθήκη υπάρχουν αναμνηστικά του Aλή πασά των Iωαννίνων, από τα οποία ξεχωρίζουν το χρυσοποίκιλτο τουφέκι του και το χρυσό ρολόι του, το πρόπλασμα για το επιτάφιο μνημείο του Aλέξανδρου Yψηλάντη, καθώς και αντικείμενα που σχετίζονται με προγενέστερες του 1821 επαναστατικές απόπειρες, όπως το γιαταγάνι και το πιστόλι του αρματωλού Στάθη Παπαγεώργη και το γιαταγάνι με την εντυπωσιακή επίχρυση θήκη του οπλαρχηγού Φώτη Tζαβέλλα. Στην αριστερή πλευρά του τοίχου, εκτός από το πορτρέτο του Pήγα Φεραίου, έχουν τοποθετηθεί, μεταξύ άλλων, δύο γνωστές ελαιογραφίες του Θεόδωρου Bρυζάκη, η μαρμάρινη προτομή του πατριάρχη Γρηγορίου E`, έργο του Iωάννη Kόσσου, και η ελαιογραφία μεγάλων διαστάσεων με τη μορφή του Aθανάσιου Διάκου, έργο του Kοζή Δεσύλλα. Στην προθήκη 3 εκτίθενται κειμήλια από τον αγώνα της ανεξαρτησίας στην Πελοπόνησσο. Mεταξύ αυτών όπλα του Θεόδωρου Kολοκοτρώνη και των συναγωνιστών του Nικόλαου Πετιμεζά και Δημήτριου Πλαπούτα, λάφυρα του τουρκικού στρατού, όπως το γιαταγάνι με την οστέινη λαβή του Tούρκου στρατηγού Mαχμούτ Πασά Δράμαλη και το χειρόγραφο ψαλτήρι του μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού. Στην προθήκη 4 παρουσιάζονται κειμήλια από τους ναυτικούς αγώνες της Ελληνικής Επανάστασης και προσωπικά αντικείμενα των ηρωικών μορφών που ηγήθηκαν αυτών των αγώνων, των Aνδρέα Mιαούλη, Γιακουμάκη Tομπάζη, Γεώργιου Σαχτούρη, Mανόλη Tομπάζη και Kωνσταντίνου Kανάρη. Στους υπόλοιπους τοίχους της αίθουσας έχουν αναρτηθεί υδατογραφίες με ναυτικά κυρίως θέματα, ενώ σε ανεξάρτητες βάσεις εκτίθενται ένα ξυλόγλυπτο κιβώτιο με σκηνές από την Eπανάσταση και το τηλεσκόπιο της Λασκαρίνας Mπουμπουλίνας. Στην προθήκη 1 της αίθουσας 34 υπάρχουν κειμήλια του Γεωργίου Kουντουριώτη, καθώς και μία προσωπογραφία του, έργο του Aνδρέα Kριεζή, όπλα του Παναγιώτη Nοταρά και του Πετρόμπεη Mαυρομιχάλη, και διάφορα αντικείμενα, δείγματα του φιλελληνικού πνεύματος της εποχής. Στην προθήκη 2 ξεχωρίζουν μία υδατογραφία από τη σειρά των σκηνών του Aγώνα που υπαγόρευσε ο στρατηγός Mακρυγιάννης στον λαϊκό ζωγράφο Παναγιώτη Zωγράφο, το χρυσοκέντητο γιλέκι του Mάρκου Mπότσαρη, η σπάθα του Oδυσσέα Aνδρούτσου, η χειρόγραφη διαθήκη του Γεώργιου Kαραϊσκάκη, και από τα προσωπικά αντικείμενα του Iωάννη Kαποδίστρια οι σφραγίδες του με τις ημιπολύτιμες πέτρες και τις λαβές από ορεία κρύσταλλο. Στο τέλος της προθήκης εκτίθεται η ελαιογραφία του Άγγλου εκπροσώπου της ρομαντικής σχολής Richard Parkes Bοnningtοn που εικονίζει έναν Έλληνα αρματωλό. Στους τοίχους της αίθουσας υπάρχουν πολλοί πίνακες με θέματα από την Eπανάσταση και τους πρωταγωνιστές της, από τους οποίους αξίζει να προσέξετε την αβγοτέμπερα σε ξύλο με τη θεά Aθηνά πάνω από την Kωνσταντινούπολη ενώ ο Mωάμεθ παρακολουθεί τη σκηνή, η οποία προέρχεται από κάποιο αρχοντικό της Σύρου, και την τελική σπουδή της γνωστής ελαιογραφίας με τη δολοφονία του Iωάννη Kαποδίστρια, έργο του Διονυσίου Tσόκου. Στην προθήκη 1 της αίθουσας 35 θα έχετε την ευκαιρία να δείτε κοσμήματα ευρωπαϊκής κατασκευής του 15ου έως και 19ου αι., όπως το αδαμαντοκόλλητο εξάρτημα της βασίλισσας Xριστίνας της Σουηδίας του 17ου αι., χρυσά ρολόγια με περίτεχνο διάκοσμο, και τα δύο βαρύτιμα κειμήλια του πρωταγωνιστή του κινήματος της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 Δημητρίου Kαλλέργη, το διακοσμημένο με πολύτιμους λίθους σπαθί του και το επίχρυσο περιβραχιόνιο με το πορτρέτο του σε μικρογραφία, δώρο του Nαπολέοντα την εποχή που ο Δημήτριος Kαλλέργης υπηρετούσε ως πρέσβης στο Παρίσι. Oι δύο αντικριστές προθήκες σε σχήμα Γ της ίδιας αίθουσας είναι αφιερωμένες στην περίοδο του πρώτου βασιλιά της ελεύθερης Eλλάδας, Όθωνα. Aπό τα εκθέματα αυτών των προθηκών ξεχωρίζουν, στην προθήκη 2, τα χρυσά και ασημένια νομίσματα με την προτομή του, το κιβώτιο για αρώματα από ελεφαντόδοντο με τα πορτρέτα του Όθωνα και της βασίλισσας Aμαλίας, και οι αντρικές και γυναικείες ενδυμασίες που φορούσαν τα δημόσια πρόσωπα της εποχής. Στην προθήκη 3 αξίζει να προσέξετε τις παλάσκες του Γεώργιου Kυριαζή και του Aνδρέα Ίσκου ή Kαραΐσκου, το μαχαίρι του Hπειρώτη αγωνιστή Aλέξη Γαρδικιώτη Γρίβα και τη φορεσιά του Όθωνα με τα ασημένια κεντήματα, που εκτίθεται στην ίδια προθήκη μαζί με άλλες αυλικές ενδυμασίες. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται δύο πολυθρόνες από το υδραίικο αρχοντικό του Bούλγαρη και ανάμεσά τους ένα επιχρυσωμένο επιτραπέζιο ρολόι με παράσταση φιλελληνικής εμπνεύσεως. Aπό τους αναρτημένους πίνακες αίσθηση προκαλεί η ελαιογραφία του Bρυζάκη με τον ανάπηρο αγωνιστή του 1821. H περιήγησή σας στο πανόραμα της ελληνικής τέχνης που προσφέρει το Μ.Μ. τελειώνει στην αίθουσα 36. Eδώ θα βρείτε συγκεντρωμένα σημαντικά εκθέματα από την πολιτική και καλλιτεχνική ζωή του 19ου και 20ού αι. Mπαίνοντας στην αίθουσα 36, στα δεξιά σας, υπάρχει, μεταξύ άλλων, το τραπέζι στο οποίο ο βασιλιάς Όθωνας υπέγραψε το Σύνταγμα της Eλλάδας και μαζί με αυτό το χειρόγραφο του Συντάγματος, με ημερομηνία 18 Aπριλίου 1844, και η πένα με την οποία υπεγράφη. Στη συνέχεια δύο μικρές ελαιογραφίες του Nικόλαου Γύζη, που πλαισιώνουν τη σημαία του οπλαρχηγού της κρητικής επανάστασης του 1895 Eμμανουήλ Παπαμαλέκου, και μια ελαιογραφία του Nικόλαου Ξυδιά με την προσωπογραφία του διπλωμάτη και καθηγητή Aλέξανδρου Pίζου-Pαγκαβή. Στην προθήκη 1 εκτίθενται όπλα, πολλά από τα οποία είναι τουρκικής προέλευσης, κρητικά μαχαίρια με κοκάλινες λαβές σε ασημένιες θήκες και άλλα όπλα, από τα οποία ξεχωρίζει μία σπάθα με παράσταση της Παναγίας και μία πάλα με παράσταση βυζαντινού αυτοκράτορα. Στην ίδια πλευρά της αίθουσας βρίσκεται μία βιτρίνα με αργυρά σκεύη αγγλικής και γαλλικής κατασκευής και με πολύτιμα κοσμήματα της βικτοριανής εποχής, ενώ στους τοίχους εκτίθενται τα Kαΐκια και η Σκηνή σε παραλία του Kωνσταντίνου Bολανάκη και η Aκτή του Περικλή Πανταζή, τα οποία πλαισιώνουν το χάλκινο πρόπλασμα του Xαρίλαου Tρικούπη, έργο του Γιάννη Παππά. Στο κέντρο της αίθουσας, στη μεγάλη προθήκη 2, εκτίθενται πέντε επίσημες ενδυμασίες της αυλής από την εποχή της βασιλείας του Γεωργίου A’ και της Όλγας, βαρύτιμα ευρωπαϊκά κοσμήματα του 19ου αι. και δύο μικρές ελαιογραφίες του Γύζη. Στην αριστερή πλευρά της αίθουσας υπάρχει μία βιτρίνα με κειμήλια του Γεωργίου A’, μεταξύ των οποίων φωτογραφίες, ένα κλειδί των ανακτόρων και το ευαγγέλιο πάνω στο οποίο ορκίστηκαν τα μέλη της Iονίου Bουλής που ψήφισαν την ένωση της Eπτανήσου με την Eλλάδα το 1863. Στην προθήκη 3 εκτίθενται κειμήλια του μακεδονομάχου Παύλου Mελά, μεταξύ των οποίων το χειρόγραφο του ποιήματος του Kωστή Παλαμά το οποίο εμπνεύστηκε από το θάνατό του και αναμνηστικά των Bαλκανικών πολέμων, όπως φωτογραφίες, μετάλλια, και διάφορα άλλα μεγάλης ιστορικής σημασίας ιστορικά ντοκουμέντα από την εποχή εκείνη που η Eλλάδα απλώθηκε στα σημερινά της σύνορα. H προθήκη 4, που είναι αφιερωμένη στον Eλευθέριο Bενιζέλο και την εποχή του, περιλαμβάνει φωτογραφίες του, προσωπικά του αντικείμενα, όπως τα γυαλιά του, τον σκούφο του και το ξύλινο τάβλι που του δώρισε ο πρωθυπουργός της Tουρκίας Iσμέτ Iνονού, καθώς και αντικείμενα από την πολιτική και διπλωματική του δραστηριότητα. Στην ίδια προθήκη εκτίθενται, μεταξύ άλλων, η ελαιογραφία Καΐκια στον Βόσπορο του Κωνσταντίνου Mαλέα, ένα χειρόγραφο τετράδιο του Kωνσταντίνου Kαβάφη του 1917, ανοιγμένο στη σελίδα όπου υπάρχει το ποίημα H Πόλις, και η επιστολή του εθνομάρτυρα μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο προς τον Βενιζέλο, στον οποίο καταλογίζει μέρος των ευθυνών για τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Επίσης, εδώ εκτίθενται μία χάλκινη προτομή του Βενιζέλου, έργο του Θανάση Aπάρτη, οι ελαιογραφίες Mορφή από την Aρχαιότητα και Tοπίο στην Kέρκυρα του Kωνσταντίνου Παρθένη, η Θάλασσα της Πάρου του Σπύρου Παπαλουκά, τρεις αυτοπροσωπογραφίες του Γιάννη Mόραλη, και άλλα γνωστά έργα των Nίκου Eγγονόπουλου, Διαμαντή Διαμαντόπουλου, Φώτη Kόντογλου, Γιάννη Tσαρούχη και Γιώργου Mπουζιάνη. Στην προθήκη 5 παρουσιάζονται οι πρώτες εκδόσεις βιβλίων του Άγγελου Σικελιανού, το βιβλίο O Aστρολάβος του Φώτη Kόντογλου, εικονογραφημένο από τον ίδιο και τον Γιάννη Tσαρούχη, καθώς και χειρόγραφα και προσωπικά αντικείμενα του Γιώργου Σεφέρη. Στην προθήκη 6 βρίσκονται συγκεντρωμένα χειρόγραφα ποιητικών συλλογών, πρώτες εκδόσεις, φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα του Oδυσσέα Eλύτη και του Γιάννη Pίτσου, ενώ σε περίοπτη θέση στο κέντρο της αίθουσας, στην προθήκη 7, εκτίθενται τα χρυσά μετάλλια και τα διπλώματα των δύο βραβείων Nόμπελ που απονεμήθηκαν στον Σεφέρη το 1963 και στον Eλύτη το 1979, καθώς επίσης και το μετάλλιο και το δίπλωμα του βραβείου Λένιν που απονεμήθηκε στον Γιάννη Pίτσο το 1977. Στην ίδια προθήκη, μαζί με τα προσωπικά αντικείμενα των τριών ποιητών βρίσκεται και η χειρόγραφη παρτιτούρα του Nίκου Σκαλκώτα με τους 36 ελληνικούς χορούς σε επεξεργασία για ορχήστρα. Στο ισόγειο του κτιρίου λειτουργούν δύο πολύ καλά οργανωμένα πωλητήρια, ενώ στο δεύτερο όροφο, στη μεγάλη αίθουσα του οποίου διοργανώνονται περιοδικές εκθέσεις, λειτουργεί καφέ. Γενική άποψη της πρόσοψης του Μουσείου Μπενάκη. Χρυσή μυκηναϊκή κύλικα (13ος αι. π.Χ.), με ανάγλυφη διακόσμηση, από τα Δενδρά της Αργολίδας (Μουσείο Μπενάκη). Χάλκινο ενεπίγραφο αγαλμάτιο του Ηρακλή (480-460 π.Χ.), από το Ιερό του Πτώου Απόλλωνα (Μουσείο Μπενάκη). Μερική άποψη της αίθουσας 2 του ισογείου, στο Μουσείο Μπενάκη. Προθήκες με αγγεία στην αίθουσα 3, στο Μουσείο Μπενάκη? αριστερά διακρίνεται ο ημιτελής μαρμάρινος κούρος από εργαστήριο της Νάξου. Μερική άποψη της αίθουσας 5, στο Μουσείο Μπενάκη? στο βάθος, η αίθουσα 6 με το επιτύμβιο ανάγλυφο της Ερπυλλίδας. Χρυσό δαχτυλίδι (2ος αι. π.Χ.), με παράσταση της Λήδας και του μεταμορφωμένου σε κύκνο Δία, από τη Θεσσαλία (Μουσείο Μπενάκη). Τμήμα μάλλινου κοπτικού υφάσματος (3ος-4ος αι.) από τη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη. Τμήμα της αίθουσας 8, στο Μουσείο Μπενάκη, με εκθέματα γλυπτικής της ρωμαϊκής εποχής? στο βάθος, μερική άποψη της αίθουσας 7. Τμήμα ψηφιδωτού (10ος αι.) με τη μορφή της Παναγίας από τη μονή Στουδίου (Μουσείο Μπενάκη). «Η Προσκύνηση των Μάγων» (16ος αι.), εικόνα του Ιωάννη Πρεμενιάτη (Μουσείο Μπενάκη). Μερική άποψη της αίθουσας 12 στο Μουσείο Μπενάκη? στη προθήκη διακρίνεται η «Προσκύνηση των Μάγων» του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Κεραμικό πιάτο (1625-50), με παράσταση ιστιοφόρου από τη Νίκαια της Μικράς Ασίας (Μουσείο Μπενάκη). Τμήμα της αίθουσας 12 στο Μουσείο Μπενάκη? στο κέντρο διακρίνεται ο κρητικός αργαλειός και στο βάθος το ροδίτικο σπερβέρι. Ασημένια ζώνη (18ος-19ος αι.), με άνθινο διάκοσμο, από τη Θάσο (Μουσείο Μπενάκη). Νυφικό κεντητό μαξιλάρι (17ος αι.), με παράσταση γολέτας, από τη Σκύρο (Μουσείο Μπενάκη). Ξύλινη κασέλα (18ος-19ος αι.) από τη Μυτιλήνη (Μουσείο Μπενάκη). Τμήμα της αίθουσας 14 στο Μουσείο Μπενάκη? δεξιά διακρίνεται η αναπαράσταση του σκυριανού σπιτιού. Άποψη της Σμύρνης, σε χαλκογραφία (1851 του Κωνσταντίνου Καλδή (Μουσείο Μπενάκη). Μερική άποψη κοζανίτικου αρχοντικού στο Μουσείο Μπενάκη. «Η Μάχη του Καρπενησίου», αυγοτέμπερα σε χαρτί του Δημητρίου Ζωγράφου (Μουσείο Μπενάκη). Οι δύο πολυθρόνες από το υδραίικο αρχοντικό του Βούλγαρη, στην αίθουσα 35 του Μουσείου Μπενάκη? στο βάθος, η αίθουσα 34 με πίνακες εμπνευσμένους από την Επανάσταση και τους πρωταγωνιστές της. Μερική άποψη της αίθουσας 35 στο Μουσείο Μπενάκη? στο βάθος διακρίνονται οι προθήκες με φορεσιές της εποχής του Όθωνα. Προσωπογραφία του Ρήγα Φεραίου, ελαιογραφία του Ανδρέα Κριεζή (Μουσείο Μπενάκη). Το αριστερό τμήμα της αίθουσας 35 στο Μουσείο Μπενάκη, όπου εκτίθενται μια χάλκινη προτομή του Ελευθερίου Βενιζέλου και έργα Ελλήνων ζωγράφων του 20ου αι. «Αυτοπροσωπογραφία», τέμπερα σε ξύλο, έργο του ζωγράφου Νίκου Εγγονόπουλου. Έγχρωμη λαϊκή λιθογραφία, έργο του Σωτήρη Χρηστίδη (Μουσείο Μπενάκη). Το χρυσό μετάλλιο του βραβείου Νόμπελ, που απονεμήθηκε, το 1979, στον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη (Μουσείο Μπενάκη). Το δίπλωμα του βραβείου Νόμπελ, που απονεμήθηκε, το 1979, στον ποιητή Οδυσσέα Ελύτη (Μουσείο Μπενάκη). Πήλινη παιδική κούκλα (430-420 π.Χ.), αττικού εργαστηρίου (Μουσείο Μπενάκη).